Voor een beginnende BBQ’er kan de keuze uit alle verschillende soorten en merken houtskool en briketten enigszins overdonderend zijn. In de betere tuincentra, groothandels en webwinkels is vaak een breed assortiment aan verschillende merken en soorten houtskool en briketten verkrijgbaar. Het is daarbij niet altijd meteen duidelijk waar nu het verschil in zit terwijl het prijsverschil enorm kan zijn. Waarom betaal je nou voor de ene 10kg zak houtskool €10 en voor de andere haast €30 of meer? We laten je kort zien wat de belangrijkste verschillen zijn en voor welke kookstijl je wat het beste kunt gebruiken.
Verschil houtskool en briketten
Het belangrijkste verschil is dat tussen houtskool en briketten. Houtskool is simpelweg verkoold hout en niets meer dan dat. Briketten daarentegen bestaan uit samengeperst vermalen houtskool of kokosnootschaal vermengd met een bindmiddel. Het vermalen houtskool bestaat veelal uit het overgebleven ‘afval’ en gruis van de productie van houtskool. Het bindmiddel voor briketten die worden geproduceerd voor de BBQ bestaat vaak uit een natuurlijk product zoals vochtig maïsmeel of een ander natuurlijk zetmeel.
Verbranding, hitte en gebruik
Houtskool en briketten verbranden beiden anders en hebben daarom een ander doel op de BBQ. Houtskool is gemakkelijk aan te steken en brand snel op hoge temperaturen tussen de 500-700 °C. Het nadeel hierbij is dan wel dat houtskool daardoor sneller opbrand en je na een uurtje of 2 grotendeels door je kolen heen bent. Briketten aansteken duurt wat langer maar zodra ze branden zullen ze een stuk langer en regelmatiger heet blijven op maximaal ongeveer 500-600°C. Houtskool verbrandt daarbij in principe vrijwel geheel en laat niet veel as achter terwijl briketten relatief veel as achterlaten na verbranding.
Om relatief snel en heet te bakken wat meestal voldoende is voor de standaard open BBQ is het gebruik van kolen dus ideaal. Voor het langdurige low & slow koken wordt juist vaak gebruik gemaakt van de lang brandende briketten en uiteraard een BBQ met een deksel. Mocht je toch liever houtskool willen gebruiken hiervoor, kun je de lange brandduur van briketten proberen te evenaren door grote brokken houtskool van hardhout te gebruiken en de toevoer van zuurstof te beperken. Daarnaast zijn er verschillende technieken om een langere brandduur uit je kolen te halen. Bijvoorbeeld door kolen op verschillende manieren te gebruiken (direct, indirect, snake-methode, minion-methode etc etc). Het gebruik van briketten in keramische BBQ’s (kamado’s) wordt over het algemeen afgeraden omdat ze enerzijds zo veel fijn as achterlaten dat dit de accurate luchttoevoer en daarmee de temperatuurregulering kunnen verstoren. Bovendien kunnen briketten van mindere kwaliteit ook niet-natuurlijke bindmiddelen bevatten. De verbranding van deze (chemische) stoffen kan schadelijk zijn voor het poreuze keramiek van de kamado. Bovendien is het gebruik van briketten in een kamado niet nodig aangezien de hitte van grote brokken houtskool vrijwel net zo lang wordt vastgehouden door de isolerende eigenschappen van de kamado en de verbranding kan worden vertraagd door beperkte luchttoevoer.
Bij het koken in een dutch oven wordt ook vaak gebruik gemaakt van briketten. Dit wordt gedaan vanwege de stabiele hitte van briketten en omdat gerechten in een dutch oven vaak een wat langere bereidingstijd hebben waarvoor de lange gelijkmatige verbranding van briketten ideaal is. Bovendien ben je vaak niet op zoek naar de rooksmaak van kolen voor je gerechten in een (gesloten) dutch oven.
Kortom, houtskool en briketten hebben allebei hun goede en minder goede eigenschappen en zijn bruikbaar voor verschillende bereidingswijzen. Om het beste BBQ-resultaat te bereiken op de grill worden meestal briketten en houtskool door elkaar heen gebruikt. Door eerst wat kolen op te warmen en hier vervolgens briketten tussen te leggen, krijg je een gelijkmatige basishitte en kun je langer door blijven grillen terwijl je ook de intensere rooksmaak van houtskool krijgt.
Verschillende soorten houtskool
Hoewel houtskool dus in principe niet veel meer is dan verkoold hout is het ook zo veel meer dan dat. Verschillende houtsoorten zorgen namelijk voor andere smaken, brandduur en hitteopbrengst.
In theorie kun je natuurlijk met elke houtsoort een vuurtje bouwen en daarop grillen. Echter kunnen houtsoorten zoals dennenhout een nare smaak geven door het verbande hars in het hout en dat wil je je vlees niet aandoen natuurlijk!
De meest gebruikte houtsoorten zijn:
- Acacia
- Verschillende soorten eik
- Marabu
- Beuk
Smaak
Verschillende soorten hout geven allen een ander smaakprofiel mee aan je gerecht. Zo zijn acacia (veelal bekend als black wattle) en beuk veelgebruikte houtsoorten die geen heel sterke grillsmaak meegeven aan je gerecht terwijl eikenhout en marabu een stuk sterkere rook- en grillsmaak met zich meebrengen. Voor de liefhebbers van roken zal dit geen verassing zijn. Eikenhout als rookhout is namelijk vrij sterk van smaak en wordt dan ook afgeraden om te gebruiken bij subtielere producten zoals vis of kip. Hoewel BBQ’en naar onze mening vooral niet te ingewikkeld moet zijn, is het voor de fijnproevers onder ons zeker aan te raden om de houtsoort af te stemmen op hetgeen ze gaan bereiden.
Houtsoort
Hoewel de keus voor het type houtskool dus van verschillende zaken kan afhangen is het aan te raden om te kiezen voor houtskool van een harde houtsoort zoals eik. Hardhout heeft een langere brandtijd waardoor je dus minder kolen nodig hebt om lang te kunnen BBQ’en. Echter is deze brandtijd natuurlijk ook sterk afhankelijk van het formaat van de kolen. De kleine kooltjes die je in het gemiddelde zakje houtskool uit de supermarkt vindt, zijn zo opgebrand terwijl de grote bonken kool van de betere (meestal ook duurdere) merken uiteraard een stuk langer blijven branden.
Duurzaamheid
Hoe mooi het stoken van een vuurtje en het koken op kolen ook is, we kunnen er niet omheen dat het niet de meest milieuvriendelijke vorm van koken is. Om je eventuele milieubewuste geweten gerust te stellen, zijn er tegenwoordig een hoop merken die enkel hout gebruiken dat FSC-gecertificeerd is. Dit houdt in dat het hout uit verantwoord en duurzaam beheerde bossen afkomstig is en er in principe voor elke gekapte boom een nieuwe wordt gepland. Zo is het Nederlandse bedrijf ECHT flink aan de weg aan het timmeren met de verkoop van duurzaam geproduceerde houtskool en briketten zonder toegevoegde (chemische) rotzooi en uit Europese bossen.
Om alles nog eens kort samen te vatten kun je het prijsverschil van al het houtskool vaak terugzien in de kwaliteit van het product. Een zak met duurzaam geproduceerde, grote brokken eiken houtskool zal logischerwijs een stuk prijziger zijn dan kleine houtkooltjes van een mix onherleidbaar hout uit een stuk illegaal gekapt regenwoud.
De fik erin! Maar hoe?
Je hebt een keuze kunnen maken qua kolen en bent zover dat de BBQ eindelijk aan gaat. Het enige wat je nog moet doen is de BBQ aansteken. Waar sommigen van ons hun innerlijke caveman of cavewoman ontketenen bij het zien van een BBQ en zonder moeite de kolen in no-time op temperatuur hebben gebracht, is dit lang niet altijd even makkelijk. Hier zijn de meest gebruikte manieren om in no time van een zak koude kolen een roodgloeiende massa te maken. Zodra er een witte laag over de kolen of briketten zit en er geen rook meer vanaf komt, ben je klaar om te gaan grillen.
Chimney starter of brikettenstarter
De efficiëntste manier om kolen snel aan te steken is om gebruik te maken van een chimneystarter. Te verkrijgen bij vrijwel elk tuincentrum of via Amazon.nl. Je propt simpelweg wat oud papier onderin de starter of legt wat aanmaakblokjes onderin, zet de starter op de bodem van je BBQ, gooit de kolen of briketten bovenin en steekt de kranten of aanmaakblokjes aan. Dan is het even wachten en zodra de kolen aan het gloeien zijn, kieper je ze in je BBQ en vul je eventueel aan met meer kolen en briketten die vanzelf snel zullen ontbranden.
Aanmaakblokjes
Heb je geen chimneystarter? Geen enkel probleem, leg dan de houtwol of aanmaakblokjes tussen de kolen en steek ze aan. Het zal je op deze manier wat meer tijd en moeite kosten om alles gelijkmatig brandend te krijgen maar uiteindelijk lukt dat prima met het nodige blazen en wapperen. Zelf gebruiken wij het liefste houtwol (houtkrullen met natuurlijke wax) of biologische aanmaakblokjes (van die bruine geperste vezels) om te vermijden dat er vieze rook in de buurt van het eten komt. Gebruik dan ook vooral geen spiritus, brandgel, of die chemische witte aanmaakblokjes. Naast het brandgevaar van vooral de spiritus, kunnen deze stoffen een nare chemische smaak achterlaten op je eten en behalve dat het niet lekker is, kan dat nooit gezond zijn voor een mens.
Looftlighter
De modernste manier om je kolen aan te steken is door middel van een looftlighter. Deze verfafblazer on steroids blaast extreem hete lucht tegen de kolen waardoor deze snel zullen ontbranden. Zodra je hier een beetje handig in bent heb je binnen een paar minuten een hete BBQ.
Bekijk bijvoorbeeld deze looftlighter van BBQ-Toro op Amazon.nl
The laid back caveman
Uiteraard is de leukste manier om ’s middags al met een houtvuurtje te beginnen in je BBQ en daarmee zelf een lading hete kolen te creëren om boven te grillen. Weinig dingen zijn zo mooi als het bouwen van een vuurtje. Als je het vuur vervolgens ook nog eens functioneel kunt gebruiken om op te koken maakt dat het nog mooier. Pas hierbij wel op dat je geen geschilderd of behandeld hout gaat stoken om te voorkomen dat verf-, lijm- en chemische resten in aanraking komen met je eten bij verbranding. Wederom zorgt het voor een vieze smaak en nog ongezondere rook.
Hopelijk ben je nu wat wijzer geworden in het oerwoud van verkoold hout en kun je snel aan de slag!
